Engelli Yapılara Karşı Engelsiz Mimarlık

Engelsiz bir insanın ulaşabileceği her yere engelli bir kişinin de tek başına, zorlanmadan ulaşabilmesini sağlayan mimarlığa "engelsiz mimarlık" diyoruz. Bina girişlerinde kot farkı yapılmaması, merdivenle ulaşılacak her yere asansör ya da rampa ile de ulaşılabilmesi, tüm butonların yüksekliklerinin engellilere göre tasarlanması gibi... “Engellilere göre mimari tasarım” demek yerine, “engelsiz mimari” tanımını kullanmayı tercih ediyoruz. Çünkü asıl engeli olan, insan değil yapıdır. Hedef, bütün yapıların ‘engelsiz’ olmasıdır.

Türkiye’de engellilere uygun mimarı tasarım uygulanıyor mu? Uygulanıyorsa yeterli mi? 

HAS Mimarlık gibi konuya duyarlı bazı mimarlık ofisleri tarafından uygulanıyor olsa da ülkemizdeki engelsiz mimarlık örnekleri ne yazık ki yeterli değil. Bilgilerin, yönetmeliklere henüz aktarılmaması nedeniyle neredeyse tüm yapılar engel oluşturmakta. En basit örneği, banka şubelerinin önünde sözüm ona, engelliler düşünülerek yapılan rampaların, eğiminden dolayı engelsiz kişiler tarafından dahi kullanılamaması.

Kentsel Dönüşümde engellilere yönetlik mimari tasarım uygulamaları artacak mı? 

Kentsel dönüşümün amaçları arasında konforlu ve sağlıklı bir çevre yaratmak var. Bu yönden, kentsel dönüşüm, engelsiz mimariye dönüşüm için de iyi bir fırsat. Ancak ne yazık ki yasada engelsiz mimari için özel bir duyarlılık bulunmamakta. Sağlıklı koşulları oluşturmak üzere yola çıkan mimarlar ve yatırımcılar, engelsiz mimarlığı ancak kendi iyi niyetleriyle uygulamak durumundalar.  

Türkiye’de ve dünyadaki engelli mimari tasarımın karşılaştırılması?

Türkiye maalesef bu konuda çok geride. HAS Mimarlık olarak tasarladığımız üniversite ya da gökdelen projelerinde engelsiz mimariyi uygulayabildiğimiz için kendimizi mutlu saysak da, örneğin Hollanda gibi ülkeler yalnızca yapıları değil, tüm ülkeyi ‘engelsiz’ olarak niteleyecek kadar bizden ilerideler.

Engellilere uygun mimari tasarım ayrı bir uzmanlaşma konusu mudur, yoksa her mimarın alması gereken yan eğitimlerden biri midir?

Binaların bütün insanlar için olduğu düşünülürse her mimarın alması ve gelişmeleri izlemesi gereken eğitimlerden biri... Ancak buna rağmen, örneğin yangın güvenliğinde olduğu gibi, ayrı bir uzmanlaşma konusu olarak da ele alınmalıdır. 

Engellilere uygun mimari tasarım uygulaması yapabilmek için alınması gereken bir sertifika bulunuyor mu? 

Hayır, bulunmuyor. Ancak Mimarlar Odası’nın konu ile ilgili olarak verdiği eğitimler oldukça yararlı.

Türk kanunlarının bu konuya bakışı ve yaptırım güçleri var mıdır?

İmar yasasında “Fiziksel çevrenin engelliler için ulaşılabilir ve yaşanılabilir kılınması için, imar planları ile kentsel, sosyal, teknik altyapı alanlarında ve yapılarda, Türk Standardları Enstitüsü’nün ilgili standardına uyulması zorunludur” gibi bir madde bulunmasına karşın gerekli önlemlerin neler olduğu madde madde belirtilmediği için yaptırım gücü de pek yok. Oysa nüfusun yaşlanmasıyla birlikte her birimiz potansiyel engelli durumundayız. Yaşlıların günlük yaşama katılabilmesi için de engelsiz mimarlık şart.

Engellilere uygun mimari tasarım bina değerini artırır mı? Diğer binalara göre bina maliyetine yansımaları nasıl olur?

Şu an için bina değerini artırması söz konusu değil. Oysa yaşlı nüfusun artmasıyla birlikte, engelsiz olarak tasarlanan binaların  değeri, tercih nedeniyle zaman içinde artacaktır. İleride, engelsiz binalar revaçta olacaktır. Binasına göre değişmekle birlikte engelsiz tasarım, özellikle bina maliyetini pek yükseltmemektedir.

HAS Mimarlık’ın engelsiz mimari tasarımına bakışı ve konuyla ilgili proje ve uygulamaları?

HAS Mimarlık için özellikle iki konu bütün projelerde çok önemlidir. HAS Mimarlık, tasarladığı yapıların, işverenin de onay verdiği ölçüde ‘yeşil’ ve ‘engelsiz’ olması için özel çaba gösterir. Son projelerimizden Levent’te bir gökdelen projesi ile Anadolu Sağlık Merkezi ve Anadolu Sağlık Bilimleri Üniversitesi bu uygulamalar için öncü örnekler oluşturmaktadır.

KAYNAK: İnşaat & Yatırım