Binalarda yangın durumunda asansörlerin kullanılması uygun olmadığı için merdivenler temel kaçış yolları olarak önemli bir rol oynar. Genel bir kural olarak, bir merdiven alanında tek bir yangın dedektörü en fazla üç katın izlenmesi için kullanılmalıdır ve merdivenin en üst kat tavanında bir dedektör bulunmalıdır. Ayrıca, bütün kaçış yolları boyunca çok sayıda yangın ihbar butonu bulunması gerekir. Yangın durumunda en büyük öncelik, alarm verilerek risk altındaki herkesin tahliye edilmesidir. Yangını hızlı ve güvenli bir şekilde algılayarak hem alarm cihazlarını hem de ilgili yangın kontrol ekipmanlarını devreye sokan bir yangın koruma sistemine ihtiyaç duyulur. Yangın durumunda erken uyarı verilmesi, yalnızca insanların korunması açısından değil, işletmelerin iş sürekliliği ve itibarı açısından da çok önemlidir. Yanlış alarmlardan kaynaklanan gereksiz tahliyeler verimliliğe zarar verebileceği için önlenmeleri gerekir.  

Merdivenler, tahliye sürecinin güvenli bir şekilde yürütülmesi açısından hayati önem taşır. Yangın durumunda asansörlerin kullanılmaması gerektiği için, binalarda tahliye sırasında iç merdivenlerden ve bina dışı yangın merdivenlerinden faydalanılmalıdır. Merdivenlerin insanların bina dışına ya da yangından etkilenmeyen komşu binalara güvenli bir şekilde tahliye edilmelerini sağlaması önemlidir. Merdivenler aynı zamanda, insanların kurtarılması ve yangınla mücadele sürecinde de temel bir rol oynar. Merdivenler her zaman erişime açık tutulmalı ve tahliye işlemi sırasında duman bulunmaması sağlanmalıdır. Yerel yönetmeliklerde, merdivenler hakkında sıkı düzenlemeler bulunur. Bu düzenlemeler temel olarak yapısal tedbirlerle ilgili olmakla birlikte, organizasyonel ve teknik yangın koruma tedbirlerini de kapsar.

Merdiven Sayısı

Merdivenlerin ve yangın merdivenlerinin sayısı hesaplanırken, binanın yüksekliği, her katın metrekaresi ve bina içinde bulunabilecek maksimum insan sayısı esas alınır.

Bina yüksekliğinin 24 metreden fazla olması, kat alanının 600 m2’den büyük olması ya da binadaki insan sayısının 100’ün üzerinde olması durumunda, normal merdivenlerin yanında yangından korunaklı ilave bir merdiven ya da bina dışı yangın merdiveni bulunması gerekir.

• Birden fazla bodrum katına ulaşmak için kullanılan merdivenler, üst katlara hizmet veren merdivenlerden ayrılmalıdır.

Merdivenlerin Kullanılabilirliği

• Yangın durumunda kaçış yolu işlevi gören merdivenler hiçbir kısıtlama olmaksızın her zaman erişebilir durumda bulunmalıdır.
• Merdivenler düzenli olarak temizlenmeli ve engellerden ya da yanıcı malzemelerden arındırılmalıdır.

Uygulama

• İdeal olarak, merdivenler doğrudan bina dışına çıkılmasını sağlamalıdır.
• Kendinden kapanır yangın kapılarıyla birlikte, yangına dayanıklı bir yapı içerisinde, binanın diğer bölümlerinden ayrılmalıdır.
• Basamaklar, duvarlar ve tavanlar, alev geciktirici malzeme kullanılarak yapılmalıdır.
• Elektrik tesisatları, yangına dayanıklı muhafazalar içerisinde bulunmalıdır.
• Aydınlatma tesisatı, acil güç kaynağına bağlanmalıdır.
• İç merdivenlerde, duman tahliye sistemi ya da duman menfezi bulunmalıdır.
• Açılabilir pencereleri bulunan ve belirli bir yüksekliğin (13 m) üzerindeki dış merdivenlerde de duman tahliye sistemi ya da duman menfezi bulunmalıdır.

Yangın Algılama

Merdivenler, yeni başlayan bir yangının erken aşamada ve güvenilir bir şekilde algılanmasını sağlayan otomatik yangın dedektörleri ile donatılmalıdır. Kaçış ya da kurtarma yolu işlevi gören bir merdivende, yangın riski minimumda tutulmalıdır. Bu nedenle, yangın yükü en aza indirilmeli ve tutuşturma kaynakları yangına dayanıklı kabinler içerisinde muhafaza edilmelidir.

Güvenli bir kaçış yolunun sağlanması için, merdivenlere dışarıdan duman gelmesi önlenmelidir. Bu sebeple, modern oteller dumanın merdivenlere ulaşmasını önleyen (örneğin basınçlandırma fanları) ya da dumanı merdivenlerden çıkaran bir havalandırma sistemiyle donatılmaktadır.

TEMEL KOŞULLAR

Amaçlar

• Zamanında alarm verilerek risk altında bulunan herkesin tahliye edilmesinin sağlanması
• Yeni başlamakta olan yangınların erken aşamada algılanması (örneğin, merdivenlerdeki elektrik panolarında başlayan yangınlar)
• Tahliye işlemleri sırasında dumanın merdivenlere ulaşmasının önlenmesi 

Tipik Yangın Tehlikeleri

• Elektrikli ekipmanların aşırı yüklenmesi ya da kısa devre yapması
• Merdivenlerde kolay tutuşabilen malzemelerin bulunması

Tipik Bir Yangının Gelişimi

Merdivenlerde yanıcı malzemelerin bulunmaması durumunda, yangın sadece bir elektrik tesisatının aşırı yüklenmesi ya da kısa devre yapmasından dolayı başlayabilir. Bu tip bir yangın, içten içe yanma aşamasıyla başlar ve görünür duman miktarı giderek artarken daha da hızlanır. Bu şekilde yeni başlayan bir yangının erken aşamada algılanabilmesi durumunda, yangın tehlikesiyle başa çıkılması için basit yöntemlerin kullanılması (örneğin, güç kaynağı bağlantısının kesilmesi) yeterli olacaktır.

Buna rağmen, merdivenlerde kolay tutuşan malzemelerin bulunduğu durumlarda, elektrikli ekipman ya da sigara izmaritleri gibi kaynaklardan dolayı tutuşma meydana gelebilir. Bu tip bir yangında, duman miktarı giderek artar ve sonucunda açık yangın aşamasına hızlı bir şekilde geçilmesine yol açabilir. Erken aşamada algılanabilmesi durumunda ise yangın, suyla ya da el tipi bir yangın söndürücüyle kolaylıkla söndürülebilir.

Kritik Noktalar

• Merdivenlerdeki yangının erken aşamada algılanması çok önemlidir.
• Yangın durumunda, merdivenlerdeki mevcut duman durumuna her zaman dikkat edilmelidir (örneğin, bina tahliye edilirken insanların dumansız merdivenlere yönlendirebilmek için)

Çözüm

Yangından merdivenleri kullanarak güvenli bir şekilde kaçılması, ancak söz konusu merdivende aşırı duman yoğunluğunun bulunmaması halinde mümkün olabilir. Bu nedenle, merdivenlerde başlayan bir yangın erken aşamada tespit edilmeli ve dumanın merdivenlere ulaşması önlenmelidir.

Yangının doğrudan bir merdivende başlaması ya da başka alanlardan merdivene yoğun duman gelmesi halinde, bu durum derhal tespit edilmelidir. Bu durumda, her tip dumanı güvenilir bir şekilde tespit etmenin yanı sıra, aynı zamanda sigara dumanı ya da toz gibi yanıltıcı fenomenlere karşı güvence sağlayan yangın dedektörleri de kullanılmalıdır.

Elektrik panolarında ve tesisat kanallarında, içten içe yanan bir ateşi çok erken bir aşamada algılayabilen hassas duman dedektörleri kullanılır. Otomatik yangın dedektörlerinin sayısı ve konumu, mevcut tesisatlar ile merdivenin yüksekliği dikkate alınarak seçilir. Temel bir kılavuz olarak:

• Bütün elektrik panolarına bir duman dedektörü takılmalıdır.
• Büyük tesisat boruları duman dedektörleriyle donatılmalıdır.
• Merdivenin en üst kat tavanına bir yangın dedektörü takılmalıdır.
• Merdivenlerin bir kapıyla ayrıldığı yerlerde, söz konusu kapıdan önceki tavana yangın dedektörü takılmalıdır.
• Çok katlı merdivenlerde, her üç kattan birine yangın dedektörü takılmalıdır.

Küçük bir otelde, merdivendeki herkesin yangın alarmı verildiğini duymasını sağlamak için en uygun maliyetli çözüm, merdivendeki bütün dedektörlere sesli uyarı sireni takılmasıdır. Ayrıca, insanların sözlü mesajlara, sadece sezgisel olarak yorumlanabilecek sirenlerden daha hızlı ve doğru tepki verdikleri çok iyi bilinmektedir. Görsel ve sesli uyarılar, herkesin uyarılmasını sağlar. İlave sesli uyarı sistemiyle iki dilde açık talimatlar verilir; bu, özellikle uluslararası otellerde çok önemlidir. 

Bu yazımızda sunulan çözümde, küçük bir otele yönelik tipik bir çözüm açıklanmaktadır. Yerel yönetmelik hükümleri uyarınca sesli bir alarm sisteminin kurulmasının gerekli olduğu yerlerde (örneğin, büyük otellerde) halka açık bütün alanlara uygun hoparlörler yerleştirilir. Söz konusu sistemler, birçok farklı alanın akustik özelliklerine daha iyi uyum sağlayabilir ve böylece merdivenler ile diğer alanlarda sesli mesajlar çok daha iyi anlaşılabilir.

1- Sesli Uyarı Sistemi Bulunan ASA Nöral Dedektör

2- Duman Dedektörü

3-Yangın İhbar Butonu

UYGULAMA

Merdivendeki bir yangın sırasında oluşan duman, baca etkisinden dolayı üst katlara yayılır. Ancak, açık bir kapı ya da diğer bir açıklık yoluyla merdivene dışarıdan da duman ulaşabilir. Bir merdivende duman yoğunluğunun tehlikeli seviyeye ulaşması durumunda, söz konusu merdiven kesinlikle bir kaçış ya da kurtarma yolu olarak kullanılmamalıdır. Bu özellikle, otel konuklarının durumun gelişimi hakkında bilgilendirilebilecekleri ve böylece en güvenli kaçış yoluna yönlendirilebilecekleri, çok katlı merdivenleri bulunan büyük otellerde dikkate alınması gereken bir husustur. Bu, binada bulunan eğitimli personelin yönlendirmesiyle ya da sesli bir alarm sistemiyle sağlanabilir.

Merdivenlerdeki Yangın Kaynakları

Merdiven yangınları analiz edildiğinde, yangının sıklıkla merdivende bulunmaması gereken yanıcı malzemelerden ya da nesnelerden kaynaklandığı görülür. Örneğin, karton bir kutuda bırakılan yağlı bir temizlik bezi, doymamış yağ asitleriyle atmosfer içerisindeki oksijen arasında meydana gelebilecek bir kimyasal reaksiyondan dolayı bir yangın başlatabileceği gibi, arızalı elektrik tesisatları da yangına sebep olabilir. Fakat bu gibi yangınlar, ancak merdivende kolaylıkla tutuşabilen malzemelerin bulunduğu durumlarda gerçek bir tehlikeye dönüşür.

Elektrik panosunda başlayan bir yangın, hassas bir duman dedektörüyle erken aşamada algılanabilir ve böylelikle merdivendeki duman yoğunluğunun tehlikeli boyutlara ulaşmasından çok önce söndürülebilir.

Dumanın Merdivene Ulaşması 

Kablo tesisatının yalıtılması ve uygun yangın kapılarının takılması gibi bina yönetmeliklerine uyulması halinde, merdivendeki duman yoğunluğunun tehlikeli boyutlara ulaşma olasılığı, merdivene açılan bütün kapıların kapalı olması kaydıyla, neredeyse tamamen ortadan kaldırılabilir. Ayrıca, merdivenlerde aşırı basınç sağlamak için sıklıkla basınçlandırma fanları kullanılır. Otellerdeki büyük merdivenler de bir havalandırma ve duman tahliye sistemiyle donatılmalıdır. Böylece kapıların açık kalması durumunda bile merdivenlerde tehlikeli duman yoğunluğunun oluşması önlenebilir.

Alarm ve Tahliye

Birçok durumda, ilk yangın alarmı merdivende değil, merdivenin hizmet verdiği katlardan birinde verilir. Bundan dolayı, merdivenlerdeki sesli ve görsel uyarı cihazları, her bir odada etkinleştirilen uyarı sinyalleriyle birlikte çalışmaya devam etmeli ve aynı tipte olmalıdır (örneğin, sesli uyarı sirenleri).

Acil anons sistemiyle donatılan otellerde, binanın gerekli yerlerinde uygun hoparlörler de kullanılmalıdır. Bu şekilde, duruma ilişkin tahliye talimatlarının, itfaiye panelinden otelin ilgili bütün alanlarına iletilmesi sağlanır. Bu da tahliyenin hızını ve etkinliğini önemli ölçüde artırabilir ve konukların yüksek yoğunlukta dumanın bulunduğu bir merdiveni kullanarak kaçmaya çalışmalarını önleyerek, hayat kurtarır.

Gerçek alarm garantili, akıllı ve güvenilir yangın algılama

ASAtechnology, akıllı algoritmalar kullanarak sinyalleri gerçek zamanlı olarak programlanmış değerlerle karşılaştırılan matematiksel verilere dönüştüren, eşsiz bir Siemens teknolojisidir. Özel sinyal analiz süreci, buhar, sigara dumanı ya da egzoz emisyonları gibi yanıltıcı fenomenlerden kaynaklanan yanlış alarmların önlenmesi için güvenilir bir çözüm sunuyor.