Son günlerde ülkemizde yaşanan depremler sonrasında ev sahipleri ya da kiracılar oturdukları evlerin depreme dayanıklılığını sorgulamaya başladı. Yeni bir ev alırken ya da kiralarken eskiden evin konumu, oda sayısı, sahip olduğu sosyal olanaklar, toplu ulaşıma yakınlığı gibi kriterler önem arz ederken artık binanın depreme dayanıklı olması tüm bu kriterlerin başında yer alıyor. Binanın deprem Yönetmenliğine uygun yapılıp yapılmadığı,  zemin etüt raporu, dış görünümdeki çatlaklar , kolon ve kirişlerdeki değişimler gibi konular sorgulanıp incelenmeye başlandı.

Binamızın depreme dayanıklı olup olmadığını nasıl anlarız?

Oturduğumuz konut aşağıda sıraladığımız özelliklerden birine sahipse , riskli olma ihtimali vardır ve risk tespiti yapılmalıdır. Bina 1999 yılında önce yapıldıysa , projesiz ve ruhsatsız ise, İnşaatta hazır beton kullanılmadıysa , binadan daha önce alınmış karot beton dayanımı C10 altındaysa, kolon ve kirişlerinde çatlaklıklar varsa, bodrum katta rutubet, kolon demirlerinde paslanma, betonda deniz kabukları veya benzeri şeyler varsa, bina dere yatağı ya da dolgudaysa riskli olma ihtimali yüksektir. Bu noktada iki seçeceğimiz vardır; birincisi  'deprem dayanıklılık raporu' diğeri ise ‘risk tespiti’ yaptırmaktır. Yaşadığınız binanın depreme dayanıklılığını test ettirmek için önünüzde iki yol vardır. Belediye, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Kaymakamlık gibi resmi kurumlara başvurmak veya özel bir şirketle anlaşarak test yapılmasını isteyebilirsiniz. Oturduğunu binanın olası depremlere karşı dayanıklılığını ölçtürmek ya da depremler sırasında binasının alabileceği hasarı öğrenmek isteyen bina sakinleri site ya da bina yöneticisinden bu analizin yapılmasını talep edebilir.

Deprem dayanıklılık testini bağımsız firmalar yapar, sonuçlarını da o binada yaşayanlarla paylaşır. Ancak; risk tespiti farklıdır,  Çünkü bu tespiti yaptırsanız ve binanız riskli çıkarsa geri dönüşü olmayan bir yıkım süreci başlıyor olabilir. Riskli binaların tespiti için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'ndan lisans almış kurumlara tapu ve kimlik fotokopisi ile başvuru yapılması yeterlidir. Bu kurumlar binanıza ilişkin bir rapor hazırlar ve 7 gün içinde belediyeye gönderir. İnceleme sonucunda riskli olduğu belirlenen binalar, 10 iş günü içinde Altyapı Kentsel Dönüşüm il Müdürlüğü'ne ve Tapu Müdürlüğü'ne yazılı olarak bildirilir. Binaya riskli yapı şerhi işlenir ve ev sahiplerine tebligat gönderilir. Binadaki malikler bu karara 15 gün içerisinde itiraz edebilir. Yapılan itirazlar heyet tarafından incelenir ve riskli olduğu kabul edilirse bina 60 gün içinde yıkılır. Teknik heyet riskli olmadığına karar verirse, şerh kaldırılıyor. Öte yandan yapılan yeni düzenlemelere göre belediyeler de şikayet halinde veya resen riskli binaları maliklerinden süre vererek tespitini yaptırmalarını isteyebiliyorlar. Eğer süresi içinde riskli yapı tespiti yapılmazsa belediye yapıyor ve bedelini tahsil ediyor.

Kiracı ev sahibinden onay almaksızın oturduğu konutta deprem testi yaptırabilir mi ?

Mevzuat uyarınca; bir binanın risk tespitini mal sahibi yanında kiracılar ya da herhangi bir ilgili üçüncü kişi de isteyebilmektedir. Kiracının deprem riski taşıdığını düşündüğü bir binada devletten  ya da özel yetkilendirilmiş kuruluşlardan  risk tespiti yapılmasını isteyebilmesinin mal sahibinin onayına bırakılması kanunun amacına aykırılık teşkil edecektir. Zira burada kiracının can güvenliği riski vardır ve bu konuda bilgilendirilme talep etmesi en doğal hakkıdır. Aksi taktirde kiracılar mal sahibinin insafına terk edilmiş olacaktır . Bu da ileride telafisi imkansız geri dönülemez zararlara neden olabilir

Taşınacağım ya da satın alacağım evin depreme dayanıklılığını yasal olarak nasıl araştırabilirim ?

Bu noktada yapılarda ayrım yapılabilmesi için en önemli katkıyı deprem yönetmeliği sağlıyor. Yeni dönem deprem yönetmeliğine göre yapılan binaların daha dayanıklı ve güvenilir olduğu dikkate alınırsa binanın yaşı çok önemli kıstastır. Binanın dayanıklılık noktasında incelenmesi için önemli testlerin yapılması gerekiyor. Satın alacağınız ya da kiralayacağınız binanın yapılış yılını, depreme dayanıklılık testi ya da eski yapılarda risk tespiti yapılıp yapılmadığını sorgulamanız gerekmektedir. Bunun yanında, konutun tapu bilgilerini, tapu sicilinde bu husus da bir şerh olup olmadığını sorgulayabilirsiniz. Yine bağlı olduğu Belediyeden binaya ilişkin kayıtları teyit edebilir, binanın zeminin uygun olup olmadığını ve binanın zemin şartlarına uygun yapılıp yapılmadığını araştırabilirsiniz.