Hayvancılık destekleriyle 34 bin kişiye yeni istihdam yaratılması amaçlanıyor. Projeler amacına ulaşırsa Türkiye ekonomisine yılda 4.5 milyar TL katkı sağlayacak.

Hayvancılık yatırımları için ilk kez sıfır faizli kredi veriliyor. Faiz sübvansiyonu için 50 olan büyükbaş hayvan limiti 10’a düşürüldü. 25’in üzerinde keçi, 50’nin üzerinde koyun yatırımı yapanlar da destekten yararlanabiliyor. Büyük ölçekli yatırımların önünü açmak içinse kredi üst limiti 7.5 milyon TL’ye çıkarıldı…

Aslında geleceği görmek için müneccim olmaya gerek yok. Rakamlara bakarak da sağlıklı tahminler yapılabilir. Zaten bizim işimiz de bu. Para dergisi olarak 2005 yılının başında “Yılın işi” başlığıyla bir kapak haberi yapmıştık. Haberimizde son 10 yıldır Türkiye’de hayvan sayısının hızla azaldığına dikkat çekmiş ve et açığının giderek büyüyeceğine dikkat çekmiştik…

Şimdi yıl 2010. Maalesef dediğimiz çıktı. Türkiye’de et açığı büyüyor ve bu yüzden de fiyatlar tavan yaptı. Bu da ithalat kapılarının açılmasına neden oldu. O günlerde hayvancılık sektörüne yatırım yapanlar çok ama çok kazandı. Ancak 70 milyon nüfuslu Türkiye’de bu alanda yapılacak çok iş var. Avrupa ve gelişmiş ülkelerde kişi başına düşen kırmızı et tüketimi 40-45 kilogram civarında. Türkiye’de ise bu rakam artmak bir yana dramatik bir şekilde azalıyor: 2007’de 8, 2008’de 6.7, 2009’da 5.7 kilogram…

İTHALAT GEÇİCİ ÇÖZÜM
Evet, et açığına ve fiyat artışına bağlı olarak, artması gereken tüketim düşüyor. Elbette Ankara da bu et açığını görüyor. Bu doğrultuda kısa, orta ve uzun vadeli politikalar üretiyor. Önce isterseniz kısa vadeli politikaları bir anımsatalım…

Et fiyatlarında spekülasyonlar artıp fiyatlar vatandaşı rahatsız edince, Et Balık Kurumu’na 100 bin ton canlı kasaplık ve besilik sığır ithal izni verildi. Et ve Balık Kurumu aracılığıyla et fiyatlarını kontrol almaya çalışan hükümet, özel sektöre de canlı kasaplık sığır ithalatı yetkisi verdi. Resmi Gazete’de yayınlanan kararla ithalat yetkisi alan firmalar, yurtdışından kesim için büyükbaş hayvan getirebilecek.
Spekülasyonu bitirmeyi amaçlayan ithalat yetkisinde firmalara sınır koyuldu. Daha önce besilik dana ithalatı izni verilen firmalar, yüzde 40 gümrük vergisiyle kasaplık canlı sığır da getirebilecek. Söz konusu vergi, 31 Aralık 2010 tarihinden yüzde 135 olarak uygulanacak.

2 YILI ÖDEMESİZ 7 YILLIK KREDİ
İthalat izni elbette geçici bir çözüm. Hükümet, açığı kapatabilmek için özellikle yeni hayvancılık yatırımlarını teşvik etme kararı aldı. Öyle ki ilk kez faizsiz hayvancılık yatırım ve işletme kredisi verilmeye başladı. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, hayvancılık sektöründeki girişimcilere, 1 Ağustos itibariyle sıfır faizli yatırım ve işletme kredisi verilmesi için düğmeye bastı. Krediyi, Ziraat Bankası dağıtıyor. Projeyle 34 bin kişiye yeni istihdam yaratılması ve Türkiye ekonomisine yıllık 4.5 milyar TL katkı sağlanması amaçlanıyor.
Süt sığırcılığında, damızlık etçi sığır yetiştiriciliğinde, büyükbaş, manda, küçükbaş (koyun, keçi) yetiştiriciliğinde sıfır faizli kredi alınabiliyor. Söz konusu kredilerin geri ödemesi 7 yılda yapılacak. Üst limitin 7.5 milyon TL olacağı kredi, en üst limitten alındığında yaklaşık bin baş damızlık hayvan alımını karşılayabilecek.

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, bu destekler sayesinde ilk yıl için 100 bin baş damızlık sığır manda, 2 milyon baş damızlık koyun-keçi ve 600 bin baş besi sığırına ulaşılmasını hedefliyor. Böylece bir yılda 525 bin ton ilave süt üretimi, 260 bin ton ilave et üretimi, 85 baş ilave buzağı üretimi ve 1 milyon 728 bin baş da ilave kuzu üretimi sağlanacak.

ÜST LİMİT 7.5 MİLYON TL
Sıfır faizli yatırım ve işletme kredisi, aslında son yıllarda girişimcilere sunulan en önemli destek. 7.5 milyon TL’lik üst limit de azımsanmayacak bir rakam.
Diyelim ki 7.5 milyon TL’lik kredinin tamamını kullandınız. Bununla nasıl bir yatırım yapabilirsiniz?
Bu krediyi kullanmak için zaten en az 2.5 milyon TL’lik özkaynağınızın olması gerekiyor. Ayrıca Ziraat Bankası’nın bu krediyi verirken sizden borcunuzun yüzde 25-30’u kadar teminat isteyeceğini de belirtelim. Bu yüzden maksimum krediyi sıradan bir aile işletmesinin değil, orta ölçekli şirket ve işadamlarının kullanması olası görülüyor.

CANLI HAYVAN FİYATI YÜKSEK
Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, 7.5 milyon TL kredi kullanan bir yatırımcının 1.000 başlık besi çiftliği kurabileceğini öngörüyor. Bu halen sektördeki yatırımcılar için de olası bir rakam olarak kabul ediliyor.
Besicilik yapacaklar Kars, Ardahan, Erzurum, Yozgat, Amasya, Kayseri gibi illerdeki pazardan 200-300 kilogram ağırlığında erkek hayvan (dana) alıyor. Bugünlerde pazarda besiye uygun canlı hayvanın kilosu 12- 12.5 TL’den gidiyor. Bir yıl önce bu rakamın 7-8 lira olduğunu belirtelim. Yani yatırımcıları bugünlerde en çok zorlayan nokta bu…

200-300 kilolukken alınan danalar, 6-8 ay arasında besleniyor. Yerli ırklarla melezlenmiş montofon, holştayn, simental ırkı hayvanlar bu süre sonunda 550 kilograma kadar ulaşıyor. Bu kilolara geldikten sonra besiciler ya bu hayvanları canlı ya da kesimhanelerinde kesip kemikli karkas et (derisi, ayakları, başı ayrıldıktan sonra kalan bölüm) olarak satıyorlar. Genelde ideal büyüklüğe ulaşmış danalardan toplam kilosunun yüzde 55-60’ı kadar kemikli karkas çıkıyor. Halen kemikli karkas etin fiyatı 17-17.5 TL arasında.

OPTİMUM NOKTALAR
Elbette herkesin krediyi en üst limitten alıp da hayvancılığa yatırım yapmasına gerek yok. Yine de bu işe yeni girecekler için yatırım danışmanlarının tespit ettiği optimum noktalar var. Damızlık işletmesi kuracaklar için 100 başın altı rantabıl görünmüyor. Besi işletmesi kuracaklara genelde 200 baş ve üzeri işletme kurması tavsiye ediliyor. Süt hayvanı yetiştirecekler içinse en az 100 başlık çiftlik uygun görülüyor.
Bakanlık, son teşviklerden yararlanma sınırını ise daha düşük tuttu. Süt sığırcılığı ve büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinde en az 10; damızlık etçi sığır ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinde ise en az 50 baş kapasiteye sahip işletmeler yatırım kredisi için başvurabiliyor. Büyükbaş hayvan besiciliği konusunda en az 10 baş kapasiteye sahip işletmeler, işletme kredisi için Ziraat Bankası ve tarım kredi kooperatiflerine başvuru yapabiliyor.

YEMİ KENDİNİZ ÜRETİN
Bir besi işletmesinde giderlerin yaklaşık yüzde 75’ini yem oluşturuyor. Yani bu işten kar edebilmek için kaba yemi de yatırımcının üretmesi olmazsa olmaz olarak görülüyor. Zaten büyük işletme sahipleri de böyle yapıyor. Besicilikte hayvan başına 1.5-2 dönüm, süt sığırcılığında ise 2-4 dönüm yem yetiştirme alanına ihtiyaç var. Kaba yem olarak silajlık mısır, ot, fiğ, buğday ve yonca ekiliyor.
Devlet yem ekimini de destekliyor. Örneğin, silajlık mısır (sulu) ekimine dekar başına 50, yonca (sulu) ekimine ise 125 TL geri ödeme yapılıyor. Yemde yapacağınız ufak bir iyileştirme bile işletmenizin karlılığını önemli oranda artırabiliyor.

ÜCRETSİZ DANIŞMANLIK
Saray Tarım ve Hayvancılık Süt Sığırcılığı İşletmesi Müdürü Sebahattin Köknur, “Biz yem ekimi için arazisi olmayanların hayvancılığa yatırım yapmalarını tavsiye etmiyoruz” diyor. Saray Halı’nın sahibi Necati Kurmel’in kurduğu Saray Tarım İşletmeleri, bugün Türkiye’nin en büyük besi çiftliklerine sahip. Şirketin Kayseri Develi, Yeşilhisar ve Adana’daki çiftliklerinde 25 bin büyükbaş besleniyor.

Necati Kurmel, hayvancılıkta önemli bir misyon edinmiş. İşadamlarını her fırsatta bu alana yatırıma davet ettiği biliniyor. Kurmel’in şirketi Saray Tarım ve Hayvancılık, hayvancılığa yatırım yapacaklara ücretsiz danışmanlık hizmeti de veriyor. Sebahattin Köknur, yatırımcılara verdikleri destekleri şöyle anlatıyor:
“4 kişilik bir ekibimiz var. Yatırım yapacaklara danışmanlık yapıyoruz. Fizibilite çalışmalarımızı, raporlarımızı paylaşıyoruz. Bunun karşılığında herhangi bir ücret almıyoruz. Kendimiz damızlık ya da besi için büyükbaş hayvan satmıyoruz. Ancak onları güvendiğimiz işletmelere yönlendiriyoruz.”

500 BAŞLIK SÜT SIÐIRI
Peki süt sığırcılığına yatırım yapmak isterseniz 7.5 milyon TL ile neler yapabilirsiniz? Öncelikle 2.5 milyon TL de özkaynak koymanız gerekiyor. 10 milyon TL’lik bir yatırım bütçesiyle 500 başlık sağmal besleyebileceğiniz bir çiftlik kurabilirsiniz. 500 başlık sağmal inek için 100-150 dönümlük alan yeterli. Ancak kaba yemi kendiniz üretmez istiyorsanız 2 bin dönüm civarında araziye ihtiyaç duyacağınızı vurgulayalım. Bu noktada arazinin sulu tarıma da uygun olması gerekiyor. Sulama sistemleriyle ilgili yatırımın ise 10 milyon TL’lik bütçe içinde yer almadığına dikkat çekmeliyiz.

Süt hayvancılığı deyince, dünya çapında en çok holştayn cinsi inekler tercih ediliyor. Türkiye’deki yatırımcılar bu ırkı ya Amerika’dan ya da Avustralya’dan getiriyor. Genetik yapısı saflığını koruyan holştayn ırkından iyi verim alınıyor. Türkiye’de inek başına günlük alınabilen süt 25-35 litre arasında değişiyor.
50 baş ve altı inek alımları genelde Türkiye’deki aracılarından temin ediliyor. Doğrudan kendisi getirmek isteyenlerse en az 100 inek ithal edebiliyor. Genelde 3-5 işletme birleşerek ithalat yapıyor. Bu işe yatırım yapanlar de ithalatı kendileri yapmak yerine aracılarla çalışıyor.

ANAHTAR TESLİM ÇİFTLİK
Saray Tarım İşletmeleri, Sütaş gibi firmalar hayvancılık sektörüne gireceklere model projelerle destek oluyor. Hatta anahtar teslimi çiftlik kuran firmalar bile var. Bu alandaki en köklü firma ise Te-Ta Teknik Tarım… Ege Üniversite Ziraat Fakültesi eski öğretim üyelerinden Doç. Dr. Ömer Tömek, 1983’te üniversiteden ayrılarak bu şirketi kurmuş.

Halen 25 kişilik ekiple çalışmalarını sürdüren Te-Ta Teknik Tarım, modern büyükbaş ve küçükbaş çiftlikleri kurulması konusunda danışmanlık hizmeti veriyor. İzmir merkezli şirket, 150 baş üzeri, 250 kadar büyükbaş çiftliğini anahtar teslim olarak kurmuş. Saray Halı’nın Kayseri Develi’deki süt işletmesinden Konya’daki İmga çiftliklerine kadar birçok projede Te-Ta’nın imzası var…

Önce araziyi inceleyen Te-Ta, fizibilitenin hazırlanmasından mimari projelerin yapılmasına, çiftliğin yönetim protokollerinin hazırlanmasından hayvan bakımı ve teknik cihazlarla ilgili eğitime kadar birçok konuda hizmet veriyor. Te-Ta sadece inşaat yapmıyor. Ancak inşaatların kontrolünü de üstleniyor.
Te-Ta Teknik Tarım Genel Koordinatörü Sümer Tömek, büyükbaşta 150, küçükbaşta da 300 hayvandan küçük işletme kurulmasını tavsiye etmiyor. Tömek, arzu edilirse daha küçük ölçekli tesislerin kurulması konusunda da ücretsiz danışmanlık desteği verdiklerini açıklıyor: Şirket, küçük aile işletmelerinden, alet ve ekipmanların kendisinden alınması halinde proje ücreti istemiyor. Tömek, “50 başlık bir sağmal çiftlik için de her türlü çözümü sunabiliriz” diyor. Ardından da yatırım maliyetiyle ilgili şu bilgileri veriyor:
“50 sağmallık bir işletme için hayvanların tanesini ortalama 7 bin TL’den aldığınızı varsayalım. Bu durumda 350 bin TL’yi sadece canlı hayvan için harcamanız gerekiyor. 50 sağmallık bir işletmede mekanizasyon yatırımı, dünyanın en gelişmiş Afimilk sürü yönetim sistemiyle birlikte 95 bin euro (yaklaşık 190 bin TL) tutuyor. İyi yönetilen bir işletmede, yatırımın yaklaşık 42 ayda geri döndüğünü görebiliyoruz. Tabii bu sektöre her giren para kazanamıyor. İyi yönetilen ve yönetilmeyen işletme farkı da özellikle son yıllarda ortaya çıktı.”

SÜT VE PEYNİR DE KAZANDIRACAK
Türkiye’de son desteklerle sadece et değil, süt hayvancılığının da geliştirilmesi planlanıyor. Uzmanlar, 2008-2009 yıllarında sütün değerli olmadığı düşüncesiyle 1 milyon ineğin kesildiğini, bu yüzden de ciddi sorun yaşandığını hatırlatıyor. Son 6-7 aydır ise süt ve süt ürünleri iyi karlar getiriyor.
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, Türkiye’de 2008 yılı sonu itibariyle 23 milyon 974 bin baş koyun, 10 milyon 860 bin baş sığır, 86 bin 297 baş da manda bulunuyor. Aynı yıl itibariyle 747 bin tonu koyun sütü olmak üzere toplam 12 milyon 243 bin ton süt üretildi. Bunun da 2008 sonu itibariyle yüzde 91.93’ü inek sütü, yüzde 6.10’u koyun sütü, yüzde 1.71’i keçi sütü, yüzde 0.26’sı ise manda sütü şeklinde oluştu.
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı yetkilileri, süt üretiminin son 10 yılda 8-9 milyon tondan 12.5 milyon tona ulaştığına işaret ederek, süt üretiminin artmasında büyükbaş hayvanlarda yürütülen ve desteklenen hayvan ıslah çalışmalarının etkili olduğunu vurguluyor.

KEÇİ YATIRIMI DAHA CAZİP
Küçükbaş hayvan yetiştiriciliği de son teşviklerden nasibini aldı. Koyun yetiştiriciliğinde en az 50 baş, keçi yetiştiriciliğinde ise en az 25 baş kapasiteye sahip işletme kurmak veya kurulu işletmesinin kapasitesini artırmak isteyenlere 5 yıl vadeli yatırım kredisi kullandırılıyor. Tabii bu kredinin sıfır faizli olduğunu belirtelim.
2009 yılı TÜİK verilerine göre, Türkiye’de 26.8 milyon baş koyun ve keçi varlığı bulunuyor. Bu sayının 5.1 milyonu keçiden oluşuyor. Büyükbaş hayvan varlığımızda olduğu gibi son 20 yılda küçükbaşta da ciddi azalma var. 1980’li yıllarda 55 milyona yakın küçükbaş hayvanımız olduğu biliniyor. Nitekim bu açığı gören pek çok yatırımcı son yıllarda küçükbaşa yatırım yapmaya başladı. Özellikle de keçiye…
Bolu Kalite Yem Sanayi, 2000 yılında girdiği bu alanda halen 200 baş sağmal keçiyle faaliyetlerini sürdürüyor. Şirket, bir yandan da yetiştirdiği damızlıkları satıyor. Mado da 2007’de Kahramanmaraş’ta 80 milyon dolara keçi çiftliği kurdu.

Devlet, keçide özellikle saanen ırkını teşvik ediyor. Saanen keçisine yoğun ilgide, son dönemlerde keçi sütüyle yapılan ürünlere tüketici talebi önemli rol oynuyor. Nitekim Atatürk Orman Çiftliği ve Kay Süt de keçi sütüyle ürettiği ayran, yoğurt, peynir gibi ürünleri tüketiciye ulaştırmaya başladı. Bu üreticiler sütü yetiştiricilerden aldığı için daha çok köylü ya da girişimci bu alana ilgi duyar hale geldi.

Son yıllarda küçükbaş hayvancılığa yatırım yapanlardan biri de Sezer Group… Antalya’da otelleri bulunan Sezer Group, Antalya Manavgat’taki Rani Çiftliği’nde 1.000 civarında keçi besliyor. Bunların 750’si saanen ırkı. Rani Çiftliği Yöneticisi Kadri Arıcan, son yıllarda keçi yetiştiriciliğine ilginin arttığını doğruluyor. Çiftlikte yetiştirdikleri 300 damızlık keçiyi bu yıl sattıklarını belirten Arıcan’a göre en az 300 başlık bir çiftlik kurmak yatırımcılar için rantabıl olabilir. Bugün bir saanen keçisi ortalama bin 200 liraya alınabiliyor. Bu durumda, 300 başlık bir çiftliğin canlı hayvan yatırımı için en az 360 bin TL’yi gözden çıkarmak gerekiyor. Bu sayıdaki keçiyi elle sağmak mümkün olmayacağı düşünüldüğünde, sağımhanesi ve ağıllarıyla birlikte en az 1 milyon TL’lik yatırım şart. 15-20 dönümlük bir arazide 300 keçiyi beslemek mümkün. Genelde bu çapta keçi besleyenler yemlerini de kendileri üretiyor. Yarı açık ağıllarda yaşayan saenen keçileri, günde 4 kiloya kadar süt veriyor. Doğduktan sonra 10 ayda çiftleşmeye hazır hale gelen bu keçiler, birden fazla yavru doğurabildikleri için çabuk çoğalıyor. Bu da yatırımı verimli kılan bir başka unsur olarak görülüyor.

Sebahattin KÖKNUR / Saray Tarım ve Hayvancılık İşletme Müdürü
“18 milyon TL’lik yeni yatırım yapacağız”
Türkiye’de son yıllarda hayvancılığa en büyük yatırımı Saray Halı’nın sahibi Necati Kurmel yaptı. Kayserili işadamı, 1999’da Almanya’dan getirdiği 650 baş gebe düveyle işe başlamıştı. Kurmel, Saray Tarım ve Hayvancılık şirketi kanalıyla bu alana 90 milyon dolarlık yatırım yaptı. Halen Kayseri Develi’de süt sığırcılığı işletmesi, yem fabrikası, kesimhanesi, et ve süt ürünleri üretim tesisi; Kayseri Yeşilhisar ve Adana’da besi işletmeleri, yine Kayseri Yeşilhisar ve İstanbul’da karantina ahırları bulunuyor. Çiftliklerinde 25 bin büyükbaş hayvan (1.250 baş sağmal inek, 3 bin 500 baş damızlık, 20 bine yakın besi hayvanı) bulunan Saray Tarım ve Hayvancılık, Türkiye’nin en büyük entegre tarım ve hayvancılık işletmesi konumunda.
Genelde yerli ırkla elde edilen montofon, simental ve holştayn ırkı melezleri Türkiye’den temin edip büyüten Saray Tarım ve Hayvancılık, besi işletmelerinde modern yöntemlerle günde 1 kilogram canlı ağırlık artışı elde ediyor. Saray Tarım da son teşviklerden sonra yurtdışından damızlık ve besi hayvanı getirmek için incelemelerde bulunuyor. Geçtiğimiz günlerde Macaristan’a giden bir ekip, holştayn cinsi inekleri incelemiş. Holştayn daha çok süt için uygun bir ırk olarak bilinse de erkeklerinin et tutma kapasitesi de iyi. Saray Tarım ve Hayvancılık Süt Sığırcılığı İşletmesi Müdürü Sebahattin Köknur, konuyla ilgili şu bilgileri veriyor:
“Ahırlarımızda boş yer var. Macaristan’dan 2 bin başlık besi hayvanı getirmeyi düşünüyoruz. Bu da 18 milyon TL’lik yeni yatırım demek. Teşvikleri inceledik, yararlanmayı planlıyoruz. Macaristan’da besilik hayvan fiyatları Türkiye’den daha düşük. Ayrıca yatırımcıların yurtdışında artık damızlık ve besi arayışına girmesi gerekiyor. Türkiye’deki sıkıntıların en önemli nedenlerinden biri damızlık hayvan varlığındaki azalma. Aslında bu krizin nedeni ve çözümü basit: ‘Süt para etmezse inek olmuyor. İnek olmazsa dana olmaz. Dana olmayınca et olmuyor ve açık ortaya çıkıyor. Damızlık hayvan yetiştiriciliği desteklenirse, insanlar elinde dişi hayvan bulundurup besler.”

Deniz KİRAZCI / Ata Sancak Tarım İşletmesi Yönetim Kurulu Üyesi
“Ciddi yatırımlar için iyi bir fırsat”
Türkiye’nin en büyük süt hayvancılığı yatırımlarından birini Sancak Holding’in Yönetim Kurulu Başkanı Ethem Sancak yaptı. Sektördeki potansiyeli gören Sancak, Koç ve Ata’nın kurduğu Harran’daki Koç-Ata Çiftliği’ne 2003 yılında ortak olmuştu. 2005’te çiftliğin tüm hisselerini Koç alınca, Sancak ve Ata Grubu rotasını yeni bir yatırım için Denizli Acıpayam’a çevirmişti…

Ortaklar, Acıpayam’daki TİGEM Tarım İşletmesi’ni kiraladılar. Ata-Sancak Acıpayam Tarım İşletmesi, halen 2 bin 400 sağmal hayvan kapasitesine sahip. Günde 80 ton civarında süt üretiliyor ve süt işleme firmalarına satılıyor. İşletme için şimdiye kadar 50 milyon dolarlık yatırım yapılmış.

Ata Sancak Tarım İşletmesi Yönetim Kurulu Üyesi Deniz Kirazcı, kriz nedeniyle biraz yavaşlasalar da nihai hedeflerinin 4 bin 800 sağmala ulaşmak olduğunu söylüyor. Bu hedefi yakalamak için halen 25 milyon dolarlık yatırım yaptıklarını belirten Kirazcı, “Yatırımımızın ikinci aşamasını 2011 yılında tamamlamış olacağız. Tamamen süt hayvancılığına odaklandık. Türkiye’de temiz süt üretilmesi için uğraş veriyoruz. Zaten 2 aylıkken erkek hayvanları satıyoruz” diyor.

Sıfır faizli işletme ve yatırım kredisinin girişimciler ve yatırımcılar için yüreklendirici olduğunu belirten Kirazcı’nın bu konudaki görüşü şöyle: “Süt hayvancılığı konusunda alınacak daha çok mesafe var. Bu işe ciddi olarak bakan ve modern yatırım yapmak isteyenler için kredilerin çok iyi bir fırsat olduğunu düşünüyorum.”

Ayşen KILIÇ BOZAN / Kılıç Tarım Hayvancılık Sanayi Yönetim Kurulu Başkanı
“960 sağmala ulaşmayı hedefliyoruz”
Türkiye’nin en büyük kültür balığı üreticisi Kılıç Holding de iki yıl önce süt hayvancılığına yatırım yaptı. Grup, Milas’a bağlı Yaşyer Köyü’nde ilk etapta 480 başlık kapasiteye sahip çiftlik kurdu. Halen bu çiftlikte 250 baş holştayn cinsi sağmal inek bulunuyor. 1.5 aya kadar Amerika’dan 200 sağmal inek daha getirilecek. Böylece Kılıç ailesi ilk etapta hayvancılığa 10 milyon TL’lik yatırım yapmış olacak.
Aile adına hayvancılık işlerini, Kılıç Tarım Hayvancılık Sanayi Yönetim Kurulu Başkanı Ayşen Kılıç Bozan yürütüyor. Balık sektöründeki 20 yıllık deneyiminin ardından bu yatırımın takibini üstlenen Bozan, 480 baş için yatırımı tamamladıktan sonra ikinci aşamaya geçeceklerini söylüyor. 480 sağmallık ek yatırım yapacaklarını belirten Kılıç, “Projemiz 960 sağmal için hazırlanmıştı. Şimdi ikinci bölüm için ön izin başvurusunu yaptık. Fiziki yatırımımızın yüzde 70’i zaten bitmişti. Devletin son destekleri de ek yatırımımızı hızlandırmamıza etken oldu, bizi cesaretlendirdi” diyor.

Kılıç Tarım ve Hayvancılık’ın çiftliğinde günde yaklaşık 5 ton süt alınıyor. Bu süt fabrikalara soğuk olarak satıyor. Kaba yeminin bir kısmını kendisi üreten çiftlik, bir kısmını da köylüden alıyor. Bozan’ın bu alana yatırım yapmak isteyenlere bir uyarısı var: “Doğru firmalarla çalışmak önemli. Biz yatırımda biraz geç kaldık. Bir firma söz verdiği halde Avustralya’dan düveleri getirip bize teslim etmedi. Böylece zaman kaybetmiş olduk. Şimdi söz konusu firmayla davalığız. Bu sektörde yatırımın geri dönüşü 7 yıl. Yatırımcılar bunları dikkate alarak sektöre girmeli. Kendi kapasitemizi tamamladığımızda ileride bölge halkımıza damızlık düve satışı yapacağız. Bölge halkını da desteklemek istiyoruz.”

Kadri ARICAN / Rani Çiftliği Yöneticisi
“Teşvik olmasa bile büyümek istiyoruz”
Sezer Group, hem büyükbaş hem de küçükbaş hayvancılığa yatırım yapan bir grup. Antalya merkezli grubun ana iş kolu turizm. Club Grand Side, Club Grand Aqua adında tatil köyleri, Hotel Grand Side adında da dört yıldızlı bir oteli bulunuyor. Sezer Group, Antalya Manavgat’a bağlı Evrenseki bölgesindeki Rani Çiftliğini 1993 yılında kurdu. Halen çiftlikte beslenen 1.000 büyükbaş hayvanın 320’si sağmal inek. Çiftlikte angus ırkı etçi büyükbaşlar da var. Rani Çiftliği’nde 1.000 baş da keçi besleniyor. Bunların yüzde 75’i saanen ırkı keçilerden oluşuyor.

Bugüne kadar yatırımlarını ağırlıklı olarak özkaynaklarıyla yapan Sezer Group7un hem büyükbaş hem de küçükbaş hayvancılıkta büyüme planları var. Rani Çiftliği Yöneticisi Kadri Arıcan, “Büyükbaşla başladık, küçükbaşla devam ediyoruz. Saanen ırkı keçiler bölgemize çok iyi uyum sağladı. Yarı açık ağıllarda besliyoruz. Doğaya zarar vermiyorlar” diyor. Arıcan, yeni döneme ilişkin yatırım planlarını ise şöyle anlatıyor:

“Amerika’dan 300 baş damızlık holştayn getirtmek için girişimlerimiz sürüyor. Ayrıca 300-400 saanen ırkı keçi daha edinmek istiyoruz. Daha önce bunları Türkiye’den almıştık. Şimdi Bulgaristan, Yunanistan gibi ülkeleri inceliyoruz. Hatta Yönetim Kurulu Başkanımız Yılmaz Sezer geçen hafta bunun için Yunanistan’a gitti. Yıl sonuna kadar hayvancılığa 3 milyon TL’lik yatırım daha yapacağız. Genelde yatırımlarımızı özkaynaklarımızla yapıyoruz. Teşvikler olmasa bile bu alanda büyümek istiyoruz. Bu arada, kendi üretimimiz olan süt ürünlerini Rani Çiftliği markasıyla satmaya başladık.”

Ali ŞEKERDAÐ / Elazığ Ticaret Sanayi Odası Başkanı
“Etin fiyatı düşerse ne olacak?”
Sıfır faizli hayvancılık kredisi bir ilk. Ancak birçok yatırımcı halen konuya temkinli yaklaşıyor. 1980’li yılların ortalarında doğunun hayvancılıkta önemli illerinden olan Elazığ’da bugün bin 100 besi ahırı boş. O zamanlar 280 bin hayvan beslenirken, bugün 80 bin civarında et ve süt besi hayvanının bulunduğu tahmin ediliyor. Elazığ Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Ali Şekerdağ, bugüne kadar uygulanan yanlış hayvancılık politikaları nedeniyle yatırımcıların hayvancılıktan ürktüğünü söylüyor.
Besicilik, Şekerdağ’ın atalarından kalma bir iş. Halen Elazığ Karakoçan’da Şekerdağ ailesine ait çiftlikte 500 büyükbaş hayvan bulunuyor. Burada Kars kırmızısı ya da kırma ırk süt ve besi hayvanı bulunuyor. Aslında Şekerdağ, hayvancılık politikalarına güvense 2 bin-3 bin başlık yatırım yapmak istiyor ama şimdilik beklemede. Aynı zamanda Elazığ Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı olan Ali Şekerdağ’ın yeni desteklerle ilgili değerlendirmesi şöyle:

“Tünelin ucundaki ışığı görsem 2-3 bin başlık yatırım yaparım. Ancak 30 yıldır değişen hayvancılık politikaları beni ve bölgemdeki birçok yatırımcıyı korkutuyor. Bugün 20 lira olan etin kilosu yarın 15 liraya düşerse ne olacak? Bir taraftan bir ilk gerçekleşiyor ve sıfır faizli kredi veriliyor. Ancak öbür taraftan da ithalat için kapılar açılıyor. Ayrıca bu kredi daha da iyileştirilebilir. 2 yılı geri ödemesiz olması bana biraz kısa geldi. Geri ödemesiz süre daha da uzatılırsa yatırımcılar daha da yüreklenir.”
Elazığ’da bir büyükbaş 6 ay beslendikten sonra kesime gidebiliyor. Oysa üretici bazen pazar bulamayıp 6 ayda kesime göndereceği hayvanı 18 ay beslemek zorunda kalabiliyor. Sütteki en büyük sıkıntı ise fiyatların düşük olması. Halen bölge köylüsü sütünü 700 kuruştan sanayiciye veriyor. Ancak sütün değerlendirileceği tesis olmaması önemli bir sorun. Ali Şekerdağ, özellikle Ülker, Sütaş gibi sütte marka olan firmaları yatırım için şehre davet ediyor. Böyle bir markanın bölgede tesis kurmasının da süt hayvancılığı yapmak isteyenleri yüreklendireceğine inanıyor.

Sıfır faizli krediden nasıl yararlanırsınız?
* Yatırım kredilerinden, süt sığırcılığı ve büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinde en az 10 baş; damızlık etçi sığır ve küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinde ise en az 50 baş kapasiteye sahip işletmeler yararlanabiliyor. Büyükbaş hayvan besiciliğinde en az 10 baş kapasiteye sahip işletmeler, işletme kredisi için Ziraat Bankası ve tarım kredi kooperatiflerine başvurabiliyor.
* Tarım kredi kooperatiflerinin de aracılık ettiği ve 1 Ağustos 2010 tarihinde uygulanmasına başlanan projeyle, işletme kredilerinde en fazla 1 yıl, yatırım kredilerinde ise en fazla 5 yıl vadeli kredi imkanı tanınıyor.
* Büyükbaş hayvan besiciliğinde, 10 baş ve üzeri besi sığırcılığı işletmesi kurmak veya işletmenin kapasitesini artırmak isteyen ortaklar destekten faydalanabilecek. Temin edilecek olan hayvanlarınsa en fazla 18 aylık ve erkek olmaları gerekiyor. Ayrıca kredi için hayvanlarda küpelendirme zorunluluğu aranıyor.
* Süt sığırcılığı işletmesi kurmak veya işletmenin kapasitesini 10 baş ve üzerine çıkarmak isteyen ortaklar için 5 yıla kadar vadeli yatırım kredisi kullandırılacak. Krediyle temin edilecek hayvanlarda, en fazla ilk doğumunu yapmış veya ilk yavrusuna gebe olma şartı aranıyor.
* Damızlık et sığırcılığı işletmesi kurmak isteyen tarım kredi kooperatifleri ortaklarına, 50 baş ve üzeri için yatırım ve işletme kredisi kullandırılacak.
* Büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinde, 10 baş ve üzerinde kültür ırkı ve melez gebe düve veya inek ya da mandaya sahip büyükbaş hayvancılık yapan ortaklara yatırım ve işletme kredisi kullandırılacak.
* Küçükbaş hayvan yetiştiriciliğinde, iki farklı sistem uygulanacak. Koyun yetiştiriciliğinde en az 50 baş, keçi yetiştiriciliğinde ise en az 25 baş kapasiteye sahip işletme kurmak veya kurulu işletmesinin kapasitesini artırmak isteyen ortaklara 5 yıl vadeli yatırım kredisi kullandırılacak. Tarım kredi kooperatifleri ortaklarının faydalanabilecekleri yatırım ve işletme kredilerinde sıfır faizli kredi sağlanmış olacak.

Türkiye hayvan popülasyonu

Yıl    Sığır    Koyun    Keçi
1995    12.044.000    33.791.000    9.111.000
2000    10.907.000    28.492.000    7.201.000
2005    10.631.045    25.304.325    6.517.464
2006    10.971.880    25.616.912    6.643.294
2007    11.121.458    25.492.293    6.286.358
2008    10.859.942    23.974.591    5.593.561
2009    10.723.958    21.749.508    5.128.285
Kaynak: TÜİK

Kaynak Para Dergisi RAHİME BAŞ UÇAR / ÖZLEM DOÐANER